Prema podacima Agencije za zaštitu životne sredine, vazduh je poslednjih dana na visokom stepenu zagađenja u Bijelom Polju.

Pojava povećanja koncetracije zagađujućih PM čestica u vazduhu tipična je za mjesece decembar i januar kad govorimo o gradskom jezgru Bijelog Polja. Zbog specifičnosti konfiguracije terena Bijelog Polja koje se nalazi u kotlini, između više brda, te proticanja rijeke Lim kroz središte grada, u decembru i januaru obično se javljaju tzv. temperatutne inverzije, zbog povećane količine magle i nedostatka vjetra, posebno ako uz to imamo smanjene količine padavina (kiša i snijeg). Posljedica nepostojanja tzv. provjetravanja grada ogleda se u gomilanju zagađujućih PM 10 čestica i PM 2,5 čestica u vazduhu. Najveći izvori zagađujućih čestica su ložišta u individualnim domaćinstvima i ložišta institucija i drugih pravnih subjekata kao i izduvni gasovi automobila.

Sa početkom grejne sezone, državna mjerna stanica koja se nalazi pored OŠ ‘’Risto Ratković’’ u Nikoljcu, očitava povećane koncentracije PM 10 čestica u vazduhu. Ova stanica je jedini relevantan izvor podataka o kvalitetu vazduha u Bijelom Polju, pa molimo sve građane, NVO i ostale koji na društvenim mrežama i sajtovima dijele nerelevantne podatke o kvalitetu vazduha u Bijelom Polju, sa nepouzdanih aplikacija i drugih izvora, da to ne čine jer ulaze u zonu krivične odgovornosti zbog uzbunjivanja javnosti.

Na državnoj mjernoj stanici se mjere parametri: azot dioksid NO2, ugljen monoksid CO, lebdeće čestice PM 2.5 i PM 10. Ne mjere se teški metali, sumpor i sl. zato što ne postoje elektrane ili slična postrojenja koja mogu izazvati emisiju ovih elemenata, već se mjeri ono što je državni organ parametrima postavio kao uobičajen izvor zagadjenja.

Podaci su javno objavljeni kako na sajtu Agencije za zaštitu životne sredine tako i na opštinskom sajtu gdje svaki gradjanin može imati uvid u iste. Podaci i mjerenja su varijabilni i mijenjaju se na 1 sat.  postoje dozvoljene granice i vrijednosti ovih materija u vazduhu, pa je stanje zagađenja visoko i opasno ako koncentracija  prelazi 180 mg/m3 na sat, a prosječna na 24 sata preko 100 μg/m3 (mikrograma po metru kubnom), što se takođe može vidjeti na sajtu.

U cilju očuvanja i poboljšanja kvaliteta vazduha i smanjenja štetnih posljedica po zdravlje ljudi, poštujući direktive EU i crnogorski zakonodavni okvir i ostale podzakonske akte, Agencija za zaštitu životne sredine sprovodi upravne i stručne poslove u ovoj oblasti. Shodno Zakonu o zaštiti zagađenja vazduha ocjenjuje se, upravlja i prati kvalitet vazduha, kao i emitovanje zagađujućih materija u vazduh.

Obzirom na sezonu grijanja dolazi i do zagađenja vazduha, i to je naglašenije u urbanom dijelu opštine. U pitanju je izuzetno sitna prašina manja od deset mikrometara, to su suspendovane čestice koje su nezdrave pri udisanju ako prekoračuju dozvoljenu graničnu vrijednost. Čovjek prisutnost ovih čestica prepoznaje kao pojačan miris smoga, a do teškoća može doći samo ako je koncentracija izrazito povećana.

Savjeti stručnjaka u slučaju povećanih vrijednosti koncetracije zagađujućih čestica su sledeći:

• Izbjegavati nepotrebne izlaske iz domova i duži boravak na otvorenom;
• Izbjegavanje šetnji, brzog hoda i trčanja, i treninga na otvorenom;
• Preporučuje se korišćenje klima uredjaja ili sistema grijanaja koji imaju odgovarajuće filtere, kao i izbjegavanje sistema grijanja sa fosilnim i čvrstim gorivom koje izazivaju unutrašnje zagadjenje;
• Ukidanje pušenja u prostorijama u kojima se boravi;
• U slučaju izlaska na otvoreno, preporučuje se nošenje vunjenih šalova preko disajnih organa (usta nos);
• Preporučuje se smanjivanje upotrebe automobila, čiji izduvni gasovi doprinose zagađenju vazduha;
• Izbjegavanje prometnih saobraćajnica;

Kao odgovorna lokalna uprava, u skladu sa nadležnostima, Opština Bijelo Polje  preduzima sljedeće aktivnosti:  

• Praćenje rezultata kvaliteta vazduha, posebno u toku jesenjih i zimskih mjeseci decembar - januar, gdje je evidentan trend povećanja zagađenja vazduha.

• Opština Bijelo Polje je donijela Lokalni plan upravljanja životnom sredinom 2020 – 2024. godine kao krovni dokument iz oblasti zaštite životne sredine, pa i unapređenja kvaliteta vazduha i smanjenja zagađenja na najmanju moguću mjeru.

• Predsjednik Opštine je u predhodnom period formirao Komisiju za ocjenu stanja kvaliteta vazduha u Bijelom Polju i davanje predloga mjera za unaprjeđenje tog stanja. Komisija je izradila stručni izvještaj sa presjekom i ocjenom stanja kvaliteta vazduha u Bijelom Polju. Ista je imala zadatak da utvrdi trenutno stanje kvaliteta vazduha u Bijelom Polju, uporedi to stanje sa stanjem kvaliteta vazduha u predhodnom periodu, po mogućnosti odredi izvore zagađenja vazduha, ocijeni trend stanja kvaliteta vazduha u narednom periodu, sačini spisak, tj. procjenu zagađivača vazduha u ovoj opštini i predloži kratkoročne i dugoročne mjere koje bi trebalo preduzeti kako bi se smanjile posljedice i poboljšao kvalitet vazduha u Bijelom Polju. Na osnovu ovoga predložen je i set kratkoročnih, srednjoročnih i dugoročnih mjera a dato je i mišljenje da je potrebno donijeti Studiju zagađena vazduha ili Lokalni akcioni plan.

• Sekretarijat za ruralni i održivi razvoj je izradio Katalog potencijalnih zagađivača vazduha u Bijelom Polju koji sadrži relevantne podatke o svim zagađivačima vazduha u ovoj opštini;

• Sekretarijat za ruralni i održivi razvoj je budžetom za tekuću godinu opredijelio sredstva za realizaciju projekta prečišćavanja vazduha u Bijelom Polju – zamjena kotlova na ugalj i čvrsto gorivo, koji je u toku. Urađen je idejni projekat prečišćavanja otpadnog vazduha kotla na bio masu snage 300kw koji se nalazi u Centru za djelatnosti kulture u centru grada i raspisan je tender za ugradnju filtera za prečišćavanje vazduha prema EU standardima koji će se pribaviti najvjerovatnije do kraja godine.

• Budzet Sekretarijata za ruralni i održivi razvoj za 2023. godinu sadrži I predviđenu stavku za nabavku i ugradnju filtera za vazduh za objekte javnih instiotucija kao što su Osnovni i Viši sud, zgrada tužilaštva, zgrada Radija Bijelo Poljei zgrada Opštine Bijelo Polje, 3 kotla na čvrsto gorivo svaki snage po 300 kw, gdje će biti ugradjeni filteri po evropskim standardima. Ove institucije su prepoznate kao veći zagađivači vazduha. Osim toga u 2023. godini u saradnji sa ambasadom Republike Njemačke će se realizovati investicija zamjene kotlova i bravarije za energetsku efikasnost u OŠ ‘’Risto Ratković’’ što će značajno doprinijeti poboljšanju kvaliteta vazduha u našem gradu.

• Lokalna uprava Bijelog Polja se više puta obraćala Vladi, resornim ministarstvima i Eko fondu za finasijsku pomoć kako bi se subvencionirali svi ini koji žele da svoja ložišta u individualnim domaćinstvima promijene i pređu na ekološki prihvatljivije načine grijanja. Na žalost niko od pomenutih institucija se nije odazvao.

Pozivamo građanje da u cilju održive energetske efikasnosti iskoriste subvencije koje Vlada i Ministarstvo ekonomije daju za prelazak sa zagađujućih Sistema za grijanje na ekološki prihvatljivije sisteme grijanja domova.

Ministarstvo ekonomije već duži niz godina sprovodi niz projekata kao što su „ENERGY WOOD“. Primjenom mjere zamjene neefikasnih peći za grijanje efikasnim pećima i mjerama unaprjeđenja energetskih karakteristika omotača objekta (ugradnja termoizolacije na fasadnim zidovima stambenog objekta i ugradnja energetski efikasne stolarije) u svim individualnim objektima koji se koriste za stanovanje, izgrađenim prije 2010. do kraja posmatranog perioda, odnosno početka 2030. godine, ostvarile bi se značajne uštede toplotne energije, a istovremeno postiglo smanjenje emisija PM2.5 za 35% iz stambenog sektora, što bi u konačnom dalo smanjenje emisija na nacionalnom nivou u iznosu od 25%.

Osim ovih na centralnom nivou se sprovode i druge mjere za smanjenje uticaja suspendovanih PM 2.5 I PM 10 čestica. Povećanje korišćenja alternativnih goriva, novih generacija vozila i elektromobilnosti u saobraćaju. Sprovodjenje ovih mjera je u toku, ali radi se o troškovima koji nastaju kao posljedica tehnološkog odnosno ekonomskog razvoja, odnosno nemaju prvenstveno za cilj poboljšanje kvaliteta vazduha, već sama aktivnost time rezultira donoseći dodatni benefit.